نوعی ضمیر ناخودآگاه قومی یا ملی افراد یک قوم یا ملت را به طور ذهنی به هم پیوند می دهد و از راه تاریخ، فرهنگ و معتقدات فکری و جز آن نسل به نسل منتقل می شود.
به عقیده کارل گوستاو یونگ، اسطوره را همین «ناخودآگاه جمعی» می سازد. علت این که افراد یک قوم دارای اساطیر مشترکی هستند، وجود همین ناخودآگاه جمعی است. البته همچنان که انسان به ضمیر ناخودآگاه خود آگاهی ندارد، افراد قوم هم معمولاً به وجود این نفس مشترک آگاه نیستند ولی وجود همین سرچشمه پنهان، موجب بوده و هست که گروهی یا جماعتی اسطوره ها را کمابیش شبیه و یکسان دریابند.
به طوری که دیده می شود، ضمیر ناخودآگاه -که به عقیده فروید مخصوص افراد است- توسط یونگ به قوم یا ملت نیز منتقل می شود. یعنی یک قوم یا ملت در مجموع دارای نوعی ضمیرناخودآگاه هستند.
